ΚΟΥΝΟΥΠΙΑ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΟΥΝΟΥΠΙΩΝ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Το κουνούπι είναι δίπτερο έντομο της οικογένειας Culicidae με 3.500 περίπου είδη ανά τον κόσμο. Θεωρείται, ως ζώο, ο νούμερο ένα φονιάς ανθρώπων παγκοσμίως. Το λεπτό και μακρύ σώμα του ενήλικου κουνουπιού καλύπτεται με λέπια και έχει μακριά, πολύ λεπτά πόδια που του επιτρέπουν μόνο να στηρίζεται. Τα φτερά του είναι μεμβρανώδη. Χαρακτηριστικό του είναι μία επιμήκης προβοσκίδα που βγαίνει από τη στοματική του κοιλότητα.Το μήκος του ενήλικου είναι 3-6mm και στα νεύρα των πτερύγων του υπάρχουν σκούρα μαύρα ή ανοιχτού χρώματος άσπρα λέπια. Τα αυγά είναι πολύ μικρά (0,5 Χ 0,2mm) με χρώμα καστανό εως μαύρο , φέρουν πλωτήρες και στις 2 πλευρές τους και έχουν σχήμα βάρκας. Οι προνύμφες είναι άποδες και έχουν σχήμα σκουληκιού. Οι νύμφες έχουν σχήμα που μοιάζει με κόμμα. Το λεπτό και μακρύ σώμα του ενήλικου κουνουπιού καλύπτεται με λέπια και έχει μακριά πολύ λεπτά πόδια που του επιτρέπουν μόνο να στηρίζεται. Τα φτερά του είναι μεμβρανώδη. Χαρακτηριστικό του είναι μία επιμήκης προβοσκίδα που βγαίνει από τη στοματική του κοιλότητα. Το αρσενικό κουνούπι έχει πιο τριχωτές κεραίες από του θηλυκού.

ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ

Τα ενήλικα κουνούπια δραστηριοποιούνται κατά το σούρουπο, την αυγή ή ακόμη και κατά τη διάρκεια της ημέρας . Το σώμα τους σχηματίζει γωνία με την επιφάνεια που κάθονται. Τα αρσενικά τρέφονται με νέκταρ και άλλες πηγές ενέργειας , όπως και τα θηλυκά , αλλά για να παράγουν αυγά χρειάζονται και ένα γεύμα αίματος. Το σφύριγμα που κάνουν προέρχεται από το συγχρονισμένο τους φτερούγισμα. Παρασύρονται εύκολα από τον άνεμο και έτσι μπορούν να μεταφερθούν σε μεγάλες αποστάσεις.

 ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ

Ο βιολογικός κύκλος των κουνουπιών περιλαμβάνει το αυγό, την προνύμφη (larva), τη νύμφη (pupa) και το ενήλικο (adult) θηλυκό ή αρσενικό. Τα περισσότερα κουνούπια ζευγαρώνουν αμέσως μόλις ενηλικιωθούν. Τα θηλυκά, στο στάδιο αυτό, πρέπει να λάβουν ένα γεύμα με αίμα για να αναπτυχθούν τα αυγά στις ωοθήκες τους. Πολλά είδη  κουνουπιών νύσσουν τον άνθρωπο και μπορούν να μεταφέρουν σοβαρές ασθένειες. Τα αρσενικά κουνούπια τρέφονται με φυσικές ζαχαρούχες ουσίες, όπως νέκταρ λουλουδιών.

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

Τα αυγά αναπτύσσονται μετά από 2-3 ημέρες αφού τραφούν με αίμα τα θηλυκά. Τα θηλυκά αποθέτουν 50 -200 αυγά σε ένα κύκλο ζωής. Οι προνύμφες είναι υδρόβιες και για αναπτυχθούν χρειάζονται νερό. Σε περίπτωση που ενοχληθούν από δονήσεις και σκιές κατευθύνονται στον πυθμένα αλλά επανέρχονται. Τα κουνούπια έχουν την δυνατότητα να πετούν 2-3 χλμ μακριά. Τόπος αναπαραγωγής τους είναι : οι ορυζώνες και τα φυσικά συστήματα.

ΤΟ ΚΟΥΝΟΥΠΙ ΚΑΙ ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥ

Υπάρχουν τέσσερα διαδεδομένα γένη κουνουπιών

Anopheles sp (Ο ανωφελές)

Το γένος αυτών των κουνουπιών είναι ο φορέας της ελονοσίας και των ασθενειών της εγκεφαλίτιδας και φιλαρίασης. Τα ενήλικα κουνούπια του γένους αυτού αναγνωρίζονται από τη στάση του σώματος τους, όπου η προβοσκίδα, το κεφάλι και το σώμα είναι σε μία ευθεία γραμμή. Επίσης τα φτερά τους φέρουν μικρά στίγματα. Με το τσίμπημά του σε άτομο που έχει ελονοσία, το θηλυκό μαζί με το αίμα ρουφάει και το πλασμώδιο στο οποίο οφείλεται η ασθένεια. Μέσα στο σώμα του κουνουπιού το μικρόβιο παραμένει και αναπτύσσεται. Στη συνέχεια μεταφέρεται στους σιελογόνους αδένες του και έτσι με νέο τσίμπημα σε σώμα υγιούς ανθρώπου, μεταφέρει μέσω του σάλιου του το μικρόβιο στον οργανισμό του. Το ανωφελές κουνούπι ζει από 18 μέρες μέχρι 4-5 εβδομάδες. Λεπτό σώμα 5mm, με κεφαλή και κοιλιά σε ευθεία γραμμή και σε γωνία με το υπόστρωμα όταν είναι ακίνητα. Τα τέλεια δραστηριοποιούνται το βράδυ ή το σούρουπο και συγκεντρώνονται σε δροσερά και σκιερά μέρη την ημέρα. Τρέφονται αποκλειστικά με αίμα θερμόαιμων και η πτήση τους περιορίζεται σε 1-3 χλμ.

 Culex sp (Το κοινό κουνούπι)

Πολλαπλασιάζεται σε στάσιμα και μολυσμένα νερά αλλά και σε μέρη όπου υπάρχει αρκετή υγρασία. Τα τέλεια (3 με 7χιλ.) έχουν συνήθως σκούρο και ομοιόμορφο χρώμα εκτός από κάποια είδη που έχουν σημάδια και ανοιχτόχρωμες κηλίδες στα πόδια τους όπως του γένους Anopheles. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι η παρουσία ενός ή δύο χαρακτηριστικών λοβών στο μετατάρσιο και η απουσία τριχιδίων γύρω από τα αναπνευστικά τμήματα. Οι προνύμφες απαντώνται σε ημιμόνιμους ή μόνιμους όγκους νερού και σε τεχνητές εστίες όπως πιάτα από γλάστρες, βαρέλια κτλ. Τα θήλεα τρέφονται κατά κανόνα το βράδυ. Κάποια τρέφονται με αίμα ανθρώπου και άλλων θηλαστικών αλλά και με πτηνών, ερπετών και αμφιβίων. Τα αβγά του τα γεννάει στην επιφάνεια του νερού και αυτά επιπλέουν κατά ομάδες των 100 ή και περισσοτέρων. Ζει 10-15 μέρες αλλά σε ψυχρές συνθήκες μπορεί να ζήσει και περισσότερο. Μπορεί να μεταφέρει την ασθένεια της εγκεφαλίτιδας, αλλά αρκετά δύσκολα, ενώ την ασθένεια της φιλαρίασης μόνο σε τροπικές περιοχές.

Aedes sp (Το γένος αηδής)

Μεταδίδει τον Κίτρινο πυρετό. Διαφέρει από το κοινό κουνούπι στο ασημένιο χρώμα που έχει ο θώρακάς του. Το άκρο της κοιλιάς του θηλυκού είναι μυτερό και έχει διάφορα αισθητήρια εξαρτήματα που εξέχουν. Οι προνύμφες του γένους αυτού είναι κοντές και χοντρές ενώ τα αβγά του έχουν τη δυνατότητα να αντέχουν και έξω από το νερό για αρκετό καιρό. Αναπαράγεται μετά από πλημμύρες σε δεξαμενές βρόχινου νερού ή σε αρμυρά έλη. Η ζωή του είναι συνήθως σύντομη (10-15 μέρες) αλλά κάτω από κατάλληλες ψυχρές κλιματολογικές συνθήκες μπορεί να ζήσει έως και μερικούς μήνες.

Phlebotomus sp. (Σκνίπα)

Σε σύγκριση με το κουνούπι, είναι πολύ μικρότερη (1,5 – 3χιλ.), με κιτρινωπό χρώμα, ευδιάκριτους οφθαλμούς και σώμα, πτέρυγες και πόδια τριχωτά. Πρόκειται για μικρά αθόρυβα έντομα, διαδεδομένα σε όλες τις θερμές περιοχές του κόσμου. Τα άρρενα τρέφονται με χυμούς φυτών, αλλά τα θήλεα χρειάζονται και αίμα για να δώσουν γόνιμα ωά. Ζουν κυρίως σε θερμά κλίματα. Γεννούν τα ωά τους και φωλιάζουν σε σκοτεινά και υγρά μέρη, σε ρωγμές τοίχων και σε κόπρανα ζώων. Έτσι πλήττονται πιο πολύ, αγροτικές και ημιαστικές περιοχές. Ο κύκλος ζωής είναι περίπου 30 ημέρες. Μεταδίδουν την λεϊσμανίαση (Καλα-Αζάρ), από τα πιο συχνά λοιμώδη νοσήματα των σκύλων στην Ελλάδα που προκαλεί το πρωτόζωο Leishmania infantum.

ΚΟΙΝΟΣ ΠΑΡΑΓΩΝ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΚΟΥΝΟΥΠΙΩΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΝΕΡΟ! 

Όπου υπάρχουν κουνούπια, είναι απαραίτητη η ύπαρξη νερού, αφού οι προνύμφες και οι νύμφες που αναπτύσσονται σε κουνούπια γεννούν τα αυγά τους στο νερό, όπου και περνούν τόσο τη φάση της προνύμφης (για τα Ελληνικά δεδομένα διαρκεί περίπου 1 εβδομάδα) όσο και στη συνέχεια τη φάση της νύμφης.  Τα αυγά που γεννούν τα τοποθετούν στην επιφάνεια του νερού και έτσι εκκολάπτονται οι προνύμφες που τρέφονται με οργανικά κατάλοιπα.

Τα κουνούπια ερεθίζονται και προσελκύονται από:

• Tην κίνηση,
• Tη σωματική θερμότητα,
• Tην υγρασία και
• Το διοξείδιο του άνθρακα που εκπνέεται με την αναπνοή

Τα κουνούπια ερεθίζονται και προσελκύονται από την κίνηση, από τη σωματική θερμότητα, από την υγρασία και το διοξείδιο του άνθρακα που εκπνέεται με την αναπνοή. Το σφύριγμα που κάνουν προέρχεται από το συγχρονισμένο τους φτερούγισμα. Παρασύρονται εύκολα από τον άνεμο και έτσι μπορούν να μεταφερθούν σε μεγάλες αποστάσεις. Η δραστηριότητα τους έχει να κάνει με τη θερμοκρασία και την υγρασία του αέρα. Έτσι τις πρώτες πρωινές, τις πρώτες νυχτερινές ώρες και κατά τη διάρκεια της νύχτας τα περισσότερα είδη είναι πιο ενεργητικά και τσιμπούν, αλλά υπάρχουν και είδη που τσιμπούν όλο το εικοσιτετράωρο. Το θηλυκό τρυπάει το δέρμα με 6 «καρφίτσες» που έχει στο στόμα του, βγάζει ένα αιμολυτικό και αντιισταμινικό σάλιο και με τη προβοσκίδα του ρουφά το αίμα που καταλήγει στην κοιλιά του.

Ανάλογα με την ποσότητα, αυτή μεγαλώνει, αφού έχει μεγάλη ελαστικότητα. Το τσίμπημα του κουνουπιού προκαλεί κοκκινίλα στο δέρμα, πρήξιμο και έντονη ενοχλητική φαγούρα. Παρά την άποψη που επικρατεί, ένα σκούρο δέρμα προσελκύει περισσότερο τα κουνούπια παρά ένα ανοιχτόχρωμο. Τα κουνούπια αποτελούν πολλές φορές βάσανο στη διαμονή και εγκατάσταση του ανθρώπου σε αρκετά μέρη της γης. Έτσι ο άνθρωπος χρησιμοποιεί διάφορα μέσα προφύλαξης, όπως κουνουπιέρες, απωθητικά υγρά, κρέμες αλλά και μέσα εξόντωσης, με διάφορα εντομοκτόνα, καθώς επίσης αποξήρανση βαλτότοπων και ελών.

ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΟΥΜΕ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΑΠΟ ΤΑ ΚΟΥΝΟΥΠΙΑ;

• Το νερό σε σιντριβάνια, μεγάλα ανθοδοχεία ή άλλες παρόμοιες διακοσμητικές κατασκευές θα πρέπει να αντικαθίσταται τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, Τα πιατάκια επίσης από τις γλάστρες θα πρέπει να αδειάζουν σε τακτά χρονικά διαστήματα.
• Να διατηρείτε το γρασίδι σας κοντοκουρεμένο
• Να κλαδεύετε τα δέντρα και τους θάμνους για να έχετε περισσότερο φως του ήλιου στον κήπο σας
• Να απομακρύνετε μαζεμένα σκουπίδια που βρίσκονται στην αυλή σας. Πιο συγκεκριμένα θα πρέπει να γίνεται τακτικός καθαρισμός στα υπόγεια, στους ακάλυπτους χώρους αλλά και στους χώρους έξω από την περίφραξη του σπιτιού σας από διάσπαρτα απορρίμματα.
• Αντικείμενα που φράσσουν φρεάτια, υδρορροές κ.λ.π. πρέπει να απομακρύνονται, ώστε να μη συσσωρεύεται στάσιμο νερό.
• Η διάνοιξη οπών στον πυθμένα βαρελιών, δοχείων και άλλων περιεκτών που δεν μπορούν εύκολα να απομακρυνθούν. Επίσης, τοποθετημένα ελαστικά σε υπαίθριους χώρους που εκτίθενται στο νερό της βροχής είτε πρέπει να απομακρύνονται είτε να καλύπτονται.
• Η άντληση υδάτων από πισίνες και δεξαμενές που δεν χρησιμοποιούνται καθώς και η απομάκρυνση του νερού που πολλές φορές κατακρατείται από τα καλύμματα με τα οποία σκεπάζονται.
• Τοποθέτηση σήτας σε πόρτες και παράθυρα ή σε άλλες πιθανές εισόδους των κουνουπιών στα σπίτια.
• Η λειτουργία ανεμιστήρων και κλιματιστικών μπορεί να συμβάλλει στη μείωση της δραστηριότητας των κουνουπιών στις κατοικίες.

ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ, ΩΣ ΖΩΟ, Ο ΝΟΥΜΕΡΟ ΕΝΑ ΦΟΝΙΑΣ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ!

ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΟΥ ΜΕΤΑΔΙΔΟΥΝ ΤΑ ΚΟΥΝΟΥΠΙΑ

Τα κουνούπια, εκτός  από το ό,τι είναι ενοχλητικά και τσιμπούν, είναι υπεύθυνα και για τη μετάδοση διαφόρων νοσημάτων, που προκαλούνται από διάφορους «τροπικούς» ιούς και παράσιτα. H χειρότερη νόσος που μεταδίδει το κουνούπι στον άνθρωπο είναι η ελονοσία, η οποία ευθύνεται ακόμα και σήμερα για περισσότερους από 1 εκατομμύριο θανάτους τον χρόνο.

Κουνούπια και ελονοσία :Η ελονοσία ήταν γνωστή από τον Ιπποκράτη και η σχέση της με τα έλη έγινε αντιληπτή μετά από παρατηρήσεις αιώνων και έτσι της εδόθη και το όνομα. Η Ελονοσία είναι λοιμώδης ασθένεια η οποία μεταδίδεται στον άνθρωπο μόνο από τα θηλυκά κουνούπια του γένους Ανωφελές (Anopheles). Μόνο το συγκεκριμένο είδος μπορεί να μεταδώσει την ελονοσία, με την προϋπόθεση ότι τα κουνούπια έχουν προηγουμένως τσιμπήσει κάποιον που έχει μολυνθεί από τη νόσο. Η ελονοσία δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, όπως για παράδειγμα το κρυολόγημα ή η γρίπη.

Αρμποιώσεις: Ο όρος αρμποιός χρησιμοποιείται για να περιγράψει έναν ιό που μεταδίδεται από ένα αρθρόποδο (π.χ. Κουνούπια, ακάρεα). Οι αρμποιοί προκαλούν σε σπονδυλωτούς ξενιστές λοιμώξεις με διάφορη κλινική βαρύτητα , από λανθάνουσες ή ελαφρές λοιμώξεις ως και βαρύτατες όπως είναι οι εγκεφαλίτιδες και οι αιμορραγικοί πυρετοί. Μερικοί από τους ιούς μπορεί να μεταδίδονται και κληρονομικά στους απογόνους έστω για λίγες γενεές (π.χ. Ιός τριήμερου πυρετού, δάγκειου κ.ά.). Έχει σημασία το γεγονός ότι τα αρθρόποδα αφού μολυνθούν με αρμποιούς παραμένουν μολυσματικά μέχρι το τέλος της ζωή τους. Από τους αρμποιούς ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη χώρα μας έχει ο ιός του Δυτικού Νείλου.

Κουνούπια και δάγκειος πυρετός: Τα περιστατικά του δάγκειου πυρετού σε παγκόσμιο επίπεδο ανέρχονται σε 100 εκατομμύρια ετησίως. Η σοβαρή μορφή της νόσου η οποία μπορεί να είναι θανατηφόρος ονομάζεται δάγκειος αιμορραγικός πυρετός.  Ο δάγκειος πυρετός μεταδίδεται με το τσίμπημα από μολυσμένα κουνούπια του γένους Aedes.  Ο δάγκειος πυρετός δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Τα κυριότερα συμπτώματα του δάγκειου πυρετού τα οποία εκδηλώνονται πιο ήπια σε παιδιά μικρότερης ηλικία από ότι στα μεγαλύτερα και στους ενήλικες είναι υψηλός πυρετός, οξύς πονοκέφαλος, πόνος στη μέση και στις αρθρώσεις, ναυτία, εμετός , πόνος στα μάτια και εξανθήματα.

Φιλαριάσεις: Αίτιο των φιλαριάσεων είναι οι φιλάριες, οι οποίες είναι νηματοειδής, λευκές, επιμήκεις έλμινθες που κατασκηνώνουν υποδόρια και σε λεμφικές κοιλότητες. Έχουν παρατεταμένο κύκλο ανάπτυξης και τα ωά τους γεννόνται πλήρως ανεπτυγμένα ώστε οι φιλάριες να είναι προνυμφοτόκες. Τα κουνούπια μολύνονται με αναρρόφηση αίματος από άτομα που έχουν μικροφιλαριαιμία. Στο πεπτικό τους σύστημα τα κουνούπια έχουν μικροφιλάριες που υφίστανται μεταμορφώσεις και τελικά εξελίσσονται σε ώριμες μολυσματικές προνύμφες που μεταναστεύουν στην προβοσκίδα του κουνουπιού από όπου μετά από δείγμα για λήψη αίματος εμβολιάζονται στο δέρμα υγιούς ατόμου.